Kontener morski – wszystko, co musisz o nim wiedzieć
Opublikowano: 30 kwietnia 2019

Kontener morski – stalowe pudło o kształcie prostopadłościanu, w którym przewozi się towary po całym świecie. Chociaż sam w sobie nie jest obiektem jakiejś zaawansowanej technologii, to jego prostota, a przede wszystkim sposób w jaki jest używany zrewolucjonizował światowy handel i gospodarkę.

Kontener morski – jak to się zaczęło

W tym miesiącu mijają 63 lata od dziewiczego rejsu statku, który po raz pierwszy w historii przewoził kontenery na swoim pokładzie. 26 kwietnia 1956 roku statek Ideal X amerykańskiego przedsiębiorcy i pioniera konteneryzacji – Malcoma McLean wyruszył z portu Newark w New Yersy do Portu Houston w Texasie, gdzie miał załadować 58 ciężarówek z kontenerami. Od tego czasu transport kontenerowy z roku na rok powiększa swój wolumen. Obecnie około 60% wszystkich ładunków transportowanych przez morze przewożona jest w kontenerach, co przy 95% udziale transportu morskiego w światowym transporcie daje pojęcie o skali sukcesu, jaki osiągnął wynalazek Malcolma Mcleana.

Malcolm Mclean oparł swój pomysł na idei, że wydajność i szybkość przeładunków może być znacznie przyspieszona, jeżeli towary byłyby przewożone w zunifikowanych pod względem wymiarów kontenerach, które mogłyby być bez trudności przeładowane na różne środki transportu – statki, pociągi czy ciężarówki. To właśnie ta cecha zwana intermodalnością przyczyniła się do upowszechnienia się kontenerów.

Przed erą konteneryzacji przewożenie ładunków było na tyle drogie, że transport wielu towarów z odległych części kraju, nie wspominając o odległych portach świata stawał się nieopłacalny. Przewożenie towarów z użyciem kontenerów sprawiło, że transport stał się na tyle tani i dostępny, że pominięcie jego kosztu przez eksportera w zasadzie nie zmieni wiele w jego kalkulacjach. Wcześniej takie założenie było nie do pomyślenia. Korzyści, jakie przyniosła konteneryzacja zrewolucjonizowały światowy handel i gospodarkę umożliwiając wzrost handlu międzynarodowego, rozwój krajów w nim uczestniczących oraz szeroki wybór towarów ze wszystkich stron świata dla klientów.

Na świecie obecnie jest około 20 milionów kontenerów, z czego około 6 milionów wykorzystywana jest przez armatorów do transportu towarów statkami, pociągami i ciężarówkami. Kontenery większość czasu swojej podróży odbywają na pokładzie statków, a po dotarciu do portu rozwożone są najczęściej ciężarówkami w docelowe miejsce. Jeżeli miejsce rozładunku oddalone jest znacznie od portu do transportu kontenerów wykorzystuje się również dużo bardziej ekologiczny sposób transportu – kolej.

Statki kontenerowe (kontenerowce)

Wraz z rozwojem konteneryzacji trwa nieustanny wyścig w celu osiągnięcia jak największej efektywności transportu, a służyć temu mają coraz większe i pojemniejsze statki. W kwietniu 2017 do terminala kontenerowego DCT w Gdańsku wpłynął największy wyprodukowany do tej pory na świecie kontenerowiec OOCL Hong Kong. Statek ten wyprodukowany przez stocznię Samsung Heavy Industries Geoje ma pojemność 21 413 TEU, co oznacza, że może zabrać na swój pokład około 21 400 kontenerów 20 stopowych. Długość tego kolosa to prawie 400 metrów, szerokość 59 metrów, a zanurzenie wynosi 32 m.

Największy kontenerowiec świata „OOCL Hong Kong” wpływa do portu w Gdańsku.

Kontenerowce klasyfikuje się ze względu na ich pojemność na 7 głównych klas: Small Feeder, Feeder, Feedermax, Panamax, Post Panamax, New Panamax i Ultra Large Container Vessel (ULCV). Pojemność kontenerowca stanowi wielokrotność standardowego kontenera 20 stopowego i określa się ją w jednostkach TEU – jeden TEU = jeden 20 stopowy kontener. Największe statki klasy ULCV ze względu na gabaryty i duże zanurzenie mogą wpływać tylko do niektórych dużych portów natomiast rozwożenie kontenerów do mniejszych portów realizują Feedery.

Jak zbudowany jest kontener

Konstrukcja uniwersalnego kontenera morskiego oparta jest na stalowej ramie (rysunek poniżej), na którą składają się następujące elementy: cztery słupki narożne, cztery belki wzdłużne (zwane też podłużnicami) oraz cztery prostopadłe do nich belki poprzeczne. Wzmocnienie podłogi tworzą poprzeczki (lub inaczej wręgi/żebra), na których mocowana jest wykonana ze sklejki podłoga. W każdym z ośmiu narożników ramy znajdują się naroża kontenerowe, które służą do załadunku kontenera, a także umożliwiają łączenie ze sobą kontenerów za pomocą twistlock-ów i ich zamocowanie na czas transportu.

Do ramy kontenera przyspawane są wykonane ze specjalnej trapezowej blachy ściany oraz dach. Na co najmniej jednej ze ścian kontenera znajdują się dwuskrzydłowe wrota kontenerowe zamykane za pomocą rygli, wyposażone w zamknięcie celne i uszczelnione gumowymi uszczelkami. Cały kontener musi być przecież odporny na działanie wody i zapewniać szczelność podczas podróży morskiej jak i lądowej. Zgodnie ze standardami ISO, które określają minimalne wymagania wytrzymałościowe dla kontenerów, powinny one być na tyle wytrzymałe, żeby możliwe było ich piętrzenie w 9 warstwach.

Niektóre kontenery (głównie 20 i 10 stopowe) posiadają dodatkowe otwory w dolnej części ramy – tzw. kieszenie, które umożliwiają podnoszenie pustych kontenerów za pomocą wózka widłowego.
Z kolei kontenery 40’ oraz o wysokości 9’6’’ bardzo często wyposażone są w tunel „gęsia szyja” (gooseneck tunel) – specjalne wgłębienie w podłodze kontenera po stronie ściany czołowej, które powoduje obniżenie całkowitej wysokości umieszczonego na przyczepie samochodowej kontenera nawet o 15 cm.

Wyposażenie standardowego kontenera uzupełniają kratki wentylacyjne, które zazwyczaj znajduje się na bocznych ścianach oraz bardzo ważna, przyczepiona do drzwi tabliczka CSC (CSC Safety Approval Plate) będąca swoistym „paszportem” kontenera. Zgodnie z Międzynarodową Konwencją o Bezpiecznych Kontenerach tabliczka powinna zawierać następujące informacje:

a) data produkcji,
b) kraj produkcji,
c) numer identyfikacyjny producenta,
d) maksymalna masa brutto,
e) maksymalna masa w stosie przy oddziaływaniu przyśpieszenia 1,8 g,
f) wartości obciążenia poziomego, jakim był testowany kontener.
g) data następnego przeglądu klasyfikacyjnego

Kontenery morskie muszą odbywać okresowe przeglądy co 2 lata z wyjątkiem pierwszego, który wykonywany jest 5 lat od daty produkcji kontenera. Przeglądy te wykonują towarzystwa klasyfikacyjne (np. w Polsce Polski Rejestr Statków) lub armator, gdy jest uczestnikiem programu mającego na celu ciągły nadzór nad kontenerem (Approved Continuous Examination Program – ACEP).

Obecnie, ze względu na niskie koszty niemal całość produkcji kontenerów przeniosła się na daleki wschód, a nowe kontenery docierają do Europy jako tzw. Kontenery one-way, czyli kontenery po pierwszej podróży. Poniżej film z fabryki kontenerów pokazujący proces jego produkcji.

Jak wygląda załadunek kontenerów?

Kontenery można załadować na statek, czy samochód na kilka sposobów. W porcie najczęściej używa się olbrzymich, poruszających się na ułożonych wzdłuż statku torach dźwigów portowych typu STS (ship to shore) wyposażonych w tzw. spreader – urządzenie, które rygluje się w 4 górnych narożach kontenera umożliwiając jego podnoszenie. Dźwig portowy potrafi załadować kontener z nabrzeża na statek w ciągu zaledwie 60 sekund.

Na zapleczu portu i na placach składowych (tzw. depot) używa się poruszających się na gumowych oponach suwnic typu RTG (rubber tyred gantry cranes) oraz bardziej mobilnych wózków typu reachstaker. Puste kontenery wyposażone w kieszenie mogą być również ładowane i przewożone za pomocą specjalnych wózków widłowych. Kontenery można załadować również w tradycyjny sposób za pomocą dźwigu i zawiesi, a nawet za pomocą samochodu samozaładowczego tzw. HDS. Istnieją także specjalne naczepy samochodowe, które potrafią samodzielnie załadować i wyładować kontener.

Wymiary kontenerów morskich.

Rozmiar kontenerów morskich podawany jest w stopach. Podstawą wymiarowania zgodnie ze standardami ISO jest moduł o długości 40 stóp, co w przeliczeniu na mm daje długość 12 192 mm. Moduł 40 stopowy oznacza się symbolem A, 30 stopowy symbolem B, 20 stopowy symbolem C itd. Podział na mniejsze moduły następuje w taki sposób, że odległość pomiędzy poszczególnymi modułami wynosi równo 3 cale (76mm) zgodnie z poniższym rysunkiem.

Na początku określono, że standardowa wysokość kontenera to 8’, co symbolizowane jest oznaczeniem jednej litery odpowiedniej dla danej długości kontenera np. 1A, 1B, 1C, 1D. Z czasem kontenery o wysokości 8’6’’ zaczęły wypierać niższe kontenery i obecnie to ta wysokość stała się standardem. 8’6’’, czyli 2591 mm oznacza się podwójną literą odnoszącą się do długości – np. standardowy kontener 20 stopowy ma symbol 1CC, a 40 stopowy 1AA. W obrocie funkcjonują jeszcze kontenery o jeszcze większej wysokości 9’6’’, tzw. HC (High Cube), które noszą nazwę kontenerów wysokich i mają oznaczenie potrójnej litery – np. 1AAA, 1CCC.

Poniższa tabela przedstawia wymiary najbardziej typowych kontenerów morskich:

Rodzaje kontenerów morskich

Istnieje bardzo dużo różnych rodzajów kontenerów morskich przystosowanych do transportu różnych ładunków. Poniżej krótki opis najważniejszych typów:

General Purpose Container – najbardziej powszechne typowe, uniwersalne kontenery morskie służące do przewozu różnorodnych ładunków.

Kontenery typu Double Door – uniwersalne kontenery wyposażone w dwie pary drzwi umieszczone na obu krótkich ścianach.

Kontenery bocznodrzwiowe (Open Side Door) – uniwersalne kontenery, które oprócz standardowo umieszczonych drzwi posiadają dodatkowe drzwi na całej powierzchni jednej z długich ścian, co pozwala na bardzo wygodny dostęp do wnętrza kontenera.

Kontenery z otwieranym dachem – służą do przewozu ponadgabarytowych i bardzo ciężkich ładunków. Dzięki otwieranemu dachowi taki ładunek może zostać załadowany od góry kontenera. Wyróżnia się kontenery typu open-top – ze zdejmowanym dachem typu plandeka oraz kontenery typu hard-top ze zdejmowanym stalowym dachem.

Kontenery flatrack (platforma) – specjalne kontenery, które pozbawione są bocznych ścian i dachu. Służą do przewozu ponadgabarytowych i bardzo ciężkich ładunków.

Kontenery chłodnicze – specjalny rodzaj kontenerów służący do przewozu towarów, które muszą być utrzymywane w konkretnej temperaturze – np. żywność, lekarstwa itp. Kontener chłodniczy wyposażony jest w izolowane ściany oraz agregat chłodniczy, który utrzymuje wewnątrz kontenera temperaturę w zakresie od -30 do + 20 stopni Celsjusza.

Inne zastosowania kontenerów morskich

Oprócz transportu towarów kontenery morskie coraz częściej wykorzystywane są również do innych celów. Doskonale sprawdzają się na przykład jako stacjonarne magazyny do przechowywania wszelkiego rodzaju przedmiotów. Bardzo często takie kontenery wynajmowane są na budowy, gdzie służą do magazynowania wszelakich materiałów budowalnych.

Kontenery morskie często stanowią również bazę do bardziej specjalistycznych zastosowań. Po zaizolowaniu ścian, dodaniu instalacji elektrycznej, wstawieniu dodatkowych drzwi, wyrzutni i czerpni mogą na przykład pełnić funkcję mobilnego opakowania dla agregatów lub podobnych wymagających obudowy urządzeń. Dzięki modyfikacji podłogi i dodaniu wanien wychwytowych kontener taki może służyć do przechowywania materiałów niebezpiecznych dla środowiska. Wszelkimi przeróbkami kontenerów morskich zajmują się specjalistyczne firmy kontenerowe, jak na przykład ANGA KONTENERY.

Popularność kontenerów sprawiła, że zaczęto je również wykorzystywać w projektach nie związanych z przechowywaniem towarów – jako budynki mieszkalne, mobilne kontenery gastronomiczne, centra handlowe, czy siedziby firm. Przykładem może być projekt realizowany na byłych terenach postoczniowych w Gdańsku, który w ramach rewitalizacji terenu zakłada budowę miasteczka kontenerowego. W trzydziestu kontenerach morskich mają powstać przestrzenie biurowe dla młodych przedsiębiorców.

Projekt miasteczka kontenerowego w Gdańsku – Stocznia Cesarska

W sumie będzie mogło tam pracować około 100 osób, 2/3 powierzchni zajmą start-upy, a 1/3 przeznaczona będzie dla tzw coworkingu. Nie zapomniano również o części rekreacyjno-gastronomicznej. Planowana jest kawiarnia artystyczna z możliwością organizacji wystaw. W godzinach wieczornych miejsce to będzie tętniło życiem – organizowane będą przeróżne wydarzenia artystyczne, koncerty, czy spotkania rodzinne. Dzięki wykorzystaniu kontenerów całość instalacji pozostanie mobilna – w dowolnym momencie będzie można zmienić konfigurację ustawienia kontenerów, rozbudowę i powiększenie obiektu, czy nawet przewiezienie go w inne miejsce.

Inny przykład – w Holandii powstał jeden z największych budynków mieszkalnych zbudowany z kontenerów morskich. Keetwonen w Amsterdamie to 1034 kontenerów tworzących tymczasowe miasteczko studenckie, które oprócz tanich mieszkań oferuje także atrakcyjne zaaranżowaną przestrzeń wspólną, kawiarnie, pralnię, i wszystkie inne niezbędne dla studentów obiekty.

Kompleks kontenerowych akademików – Keetwonen.

Ważne pojęcia:

TEU – (twenty-foot equivalent unit) – jednostka pojemności używana w odniesieniu do portów i statków równoważna objętości kontenera o długości 20 stóp.

TARE – masa własna kontenera

PAYLOAD – maksymalna masa ładunku kontenera

TRANSPORT INTERMODALNY – przemieszczanie tej samej jednostki ładunkowej (np. kontenera), lecz bez przeładowywania towarów w niej przewożonych przy użyciu środków transportu należących do różnych gałęzi transportu