Rekordowa suma na zbrojenia w 2017 roku
Opublikowano: 23 września 2018

Wydatki na cele wojskowe nie były tak wysokie od zakończenia zimnej wojny. W roku 2017 wszystkie kraje świata wydały na ten cel łącznie 1,7 biliona USD, czyli 2,2 procent globalnego PKB. Takie dane podaje Sztokholmski Instytut Badań nad Pokojem (SIPRI).

Wojciech Ostrowski

Ponad jedną trzecią światowych wydatków na zbrojenia stanowią nakłady na obronność Stanów Zjednoczonych. Waszyngton od lat jest liderem w tej dziedzinie. Chociaż realne wydatki USA w latach 2011–2017 spadały, żadnemu innemu krajowi nie udało się osiągnąć kwoty ponad 600 mld USD, jaką dysponuje armia amerykańska.

Na drugim miejscu znajdują się Chiny. Jednak ich wydatki na obronność stanowią zaledwie 38 proc. amerykańskich i wynoszą niecałe 230 mld USD. Dalsze miejsca zajmują: Arabia saudyjska – prawie 70 mld USD i Rosja, której wydatki zmniejszyły się nominalnie z 69 do 66 mld USD. Mierzony w cenach stałych z 2016 roku rosyjski spadek okazuje się jednak jeszcze większy. Wydatki tego kraju według wartości dolara z 2016 roku spadły do 55 mld USD.

Jeśli chodzi o Arabię Saudyjską SIPRI dysponuje jedynie danymi szacunkowymi. Autorzy zestawienia twierdzą, że udział wydatków tego kraju na zbrojenia w stosunku do PKB jest jednym z najwyższych na świecie i wynosi aż 10 procent.

Spośród krajów, które przeznaczają znaczne sumy na obronność trzeba wymienić: Indie – 4. miejsce na świecie z sumą 63,9 mld USD oraz Francję – 5. miejsce i kwota 57,8 mld USD. Niemcy z kwotą 44,3 mld USD znalazły się za Wielką Brytanią i Japonią. Polska natomiast zajmuje 24. miejsce z kwotą 10 mld USD.

Wydatki za zbrojenia pierwszej piętnastki stanowią 1,4 biliona USD

Pierwsze 15 państw o największych wydatkach na zbrojenia przeznacza na ten cel aż 1,4 biliona USD. Kwota ta stanowi ponad 82 proc. światowych wydatków przeznaczanych przez 150 badanych państw.

Wśród naszych sąsiadów znaczący wzrost wydatków na obronność zanotowała Rumunia. Kraj ten rozpoczął wieloletni plan modernizacji swojej armii, co spowodowało, że realny wzrost nakładów na wojsko wyniósł tam aż 50 proc. Również Litwa i Łotwa znacząco zwiększyły swoje kwoty. Przyczyną w tym przypadku było rosnące zagrożenie ze strony Rosji. Jednak w całym regionie Europy Środkowo-Wschodniej wydatki na zbrojenia zmniejszyły się. Na wynikach zaważyły cięcia dokonane w Rosji.

Jeśli chodzi o Europę Zachodnią, fundusze na obronność realnie spadły w 4 krajach: Austrii, Belgii, Francji i Grecji. Stało się tak, mimo że zwiększyły się w nich kwoty nominalne przeznaczone na ten cel. Liderem w tym regionie pozostaje Francja, na drugim miejscu znalazła się Wielka Brytania, a na trzecim Niemcy.

W regionie Europy Środkowo-Wschodniej na pierwszym miejscu plasuje się Rosja, na drugim Polska, na trzecim zaś Rumunia. Wśród naszych sąsiadów,- nie licząc Rosji i Niemiec, najwięcej wydają Ukraińcy – 3,6 mld USD, na drugim miejscu znajdują się Czesi – 2,2 mld USD a na trzecim Słowacja – 1,1 mld USD, potem Litwa – 0,8 i Białoruś – 0,6 mld USD.

W relacji do Produktu Krajowego Brutto

Od czasu zwycięstwa w amerykańskich wyborach prezydenckich Donalda Trumpa wiele słyszy się o wypełnianiu obowiązku wobec NATO dotyczącego kwot przeznaczanych na obronność. Stany Zjednoczone wypominają swoim sojusznikom, że nie spełniają wymogu, by nakłady na obronność wynosiły co najmniej 2 procent PKB.

Jeśli chodzi o Polskę, wymóg ten został spełniony. Wydajemy wymagane 2 procent od 2015 roku. Gorzej idzie naszym sąsiadom. Niemcy przeznaczają na ten cel od lat znacznie poniżej wymagań. Od 2013 roku ich wydatki stanowią 1,3 procent PKB. Oczywiście ze względu na znacznie większą gospodarkę suma ta jest czterokrotnie wyższa od wydatków Polski.

Nakłady Czechów od 2011 do 2017 roku wynosiły między 1 a 1,1 procenta PKB, Węgrów natomiast oscylowały w tym czasie między 0,9 a 1,1 procenta. Spośród krajów bałtyckich z obowiązku wywiązują się Estończycy. Natomiast Litwa i Łotwa wydają po 1,5 procenta PKB, choć oba kraje znacznie zwiększyły ten odsetek w ostatnich 5 latach.

Ostatnie decyzje dotyczące modernizacji armii sprawiły, że w 2017 roku Rumunia zwiększyła swoje wydatki do 2 procent PKB z 1,4 procenta w 2016 roku. Również Turcja przekracza 2 procent. Spośród krajów Europy Zachodniej ze zobowiązań sojuszniczych wywiązują się tylko: Francja i Grecja. Sąsiad Stanów Zjednoczonych – Kanada wydaje na obronność 1,3 procent PKB.

Ile na zbrojenia wydają Stany Zjednoczone?

Wydatki Amerykanów są faktycznie imponujące. Chociaż spada zarówno ich realna wartość, jak i stosunek do PKB. Rekordowym dla tego kraju był rok 1952, kiedy to wydano na zbrojenia aż 13,3 procenta PKB. Od tamtego czasu udział systematycznie spadał. W latach 70. i 80. XX wieku wahał się między 4,8 a 6,6 procenta.

Po upadku ZSRR i zakończeniu zimnej wojny wystąpił dalszy spadek do poziomu 2,9 procenta w latach 1999–2001. Ponownie udział wydatków zbrojeniowych w PKB zaczął wzrastać w 2002 roku, by osiągnąć maksymalną wartość 4,7 procenta w roku 2010. Od tamtej pory obserwujemy stały spadek udziału do poziomu 3,1 procenta w roku 2017.

Jeśli chodzi o sumy przeznaczane na obronność, to w 2017 roku Amerykanie przeznaczyli na ten cel 609,7 mld USD. Nominalnie kwota ta jest wyższa od wydatków z 2016 roku (600,1 mld USD). Jednak po uwzględnieniu inflacji okazuje się, że realne nakłady spadły i wynoszą 597,1 mld USD, biorąc pod uwagą wartość dolara z 2016 roku.

Uwzględniając inflację, można powiedzieć, że realne nakłady na armię w Stanach Zjednoczonych były w 2017 roku najniższe od roku 2004. Największe wydatki w swojej historii państwo to ponosiło w latach 2009–2011. W rekordowym roku 2010 wyniosły one 768,4 mld USD w przeliczeniu na wartość dolara z 2016 roku. Od tamtej pory realne nakłady na obronność systematycznie spadają.

Zbrojenia w Rosji

Jeśli chodzi o Rosję, jej wydatki na obronność zmniejszyły się w ubiegłym roku zarówno realnie, jak i nominalnie. Natomiast w ostatnich 30 latach sytuacja rosyjskiej armii zmieniała się diametralnie. Upadek Związku Radzieckiego spowodował gwałtowny spadek nakładów Moskwy na zbrojenia. ZSRR w roku 1988 wydał w przeliczeniu na wartość dolara z 2016 roku 243,1 mld USD. Federacja Rosyjska natomiast w roku 1992 tylko 40,7 mld USD.

Rekordowo niskie wydatki na zbrojenia zanotowano w tym kraju w roku 1998 – 13,6 mld USD. Od tamtej jednak pory wydatki stale rosły aż do roku 2016, kiedy to osiągnęły wartość 69,2 mld USD. Rok później nastąpił jednak drastyczny spadek. W przeliczeniu na wartość dolara z 2016 roku w 2017 rosyjskie wydatki wojskowe skurczyły się do 55,3 mld USD. Jest to najgorszy wynik od 2012 roku.

W 2017 roku spadł również udział rosyjskich wydatków na zbrojenia w PKB. O ile w roku 2016 wynosiły one 5,5 procent, to rok później spadły do 4,3 proc. Rok 2016 był zresztą rekordowy, jeśli chodzi o udział sum przeznaczanych na wojsko w PKB Rosji. Udział ten był najniższy w roku 1998, kiedy to wynosił 3 proc.

Wydatki na obronność Polski

Polska wydała realnie na obronność w 2017 roku jedną z największych kwot w swej historii. W czasach PRL rekordowy był rok 1988. Wtedy suma przeznaczona na obronność w przeliczeniu na wartość dolara z 2016 roku wyniosła 6,7 mld USD. Upadek komunizmu doprowadził do redukcji tej sumy do 3,9 mld USD w roku 1992.

Od tamtej pory polskie wydatki na obronność systematycznie rosną. Wyjątek stanowiły lata: 1994, 1999–2000, 2008, 2013 oraz 2016. Nominalnie Polska wydała na zbrojenia w 2017 roku 10 mld USD. Jednak w przeliczeniu na wartość dolara z 2016 roku wartość ta wynosi 9,5 mld USD i jest nisza od rekordowej. Najwyższe realne wydatki na zbrojenia zanotowano w naszym kraju w roku 2015. Wyniosły one wówczas 9,7 mld USD w przeliczeniu na wartość dolara z 2016 roku. W roku 2017 zanotowano natomiast największą kwotę nominalną.

Jeśli zaś chodzi o udział wydatków na obronność w PKB, przez ostatnie 2 lata utrzymywał się na poziomie 2 proc. W 2015 roku wyniósł natomiast 2,1 proc. W latach 1999–2014 oscylował miedzy 1,8 a 1,9 proc. Wyjątek stanowił rok 2007, kiedy osiągnął 2 proc. Według danych SIPRI, która podaje wartości dla naszego kraju od 1980 roku najwięcej na zbrojenia w stosunku do PKB Polska wydała w roku 1982–3,2 proc.