Rolnictwo – od zarania do współczesności
Opublikowano: 21 lutego 2018

Zanim rolnictwo osiągnęło współczesną formę, przeszło przez wiele różnych etapów. Jego początki są dziś znane głównie ze znalezisk archeologicznych.

Po raz pierwszy pojawiło się w Azji w okresie późnego paleolitu. To stamtąd rozprzestrzeniło się na inne kontynenty. Dziś rolnictwo jest podstawowym sektorem gospodarki dostarczającym ludzkości żywność, a także wiele innych produktów wykorzystywanych w innych gałęziach gospodarki (np. wełna, len, bawełna, konopie, oleje przemysłowe). Szacuje się, że pokrywa ono aż 90% tego zapotrzebowania.

Zanim rozwinęło się rolnictwo, ludzie trudnili się głównie zbieractwem oraz myślistwem. Rolnictwo pojawiło się w odpowiedzi na potrzeby ówczesnej ludności, która nie była w stanie zaspokoić wszystkich potrzeb żywieniowych wyłącznie na podstawie dwóch poprzednich działalności.

Narodziny rolnictwa

Początkowo ludzie pędzili koczowniczy tryb życia. Przemieszczali się z miejsca na miejsce w poszukiwaniu pożywienia. Z czasem, kiedy pojawiły się pierwsze uprawy, zaczęli przywiązywać się do miejsca. Z koczowniczego trybu życia przeszli na osadnictwo. Pierwsze pola uprawne stały się formą zabezpieczenia, które pozwalało na uzupełnienie diety zbieracko-łowieckiej tamtego okresu.

Rozwój rolnictwa i stosowane techniki

Pojawienie się pierwszych niewielkich pól uprawnych zapoczątkowało rozwój różnych technik rolniczych, od tych najprostszych, po bardziej zaawansowane.

Kopieniactwo

Pierwszą z nich była technika kopieniacza. Polegała na zastosowaniu narzędzi ręcznych, takich jak kije, motyki i szpadle do odwracania wierzchniej warstwy gleby. Była to praca ciężka i mało wydajna. Dziś ogranicza się ją niemal wyłącznie do małych ogródków, na które nie mogą wjechać większe urządzenia rolnicze.

Technika wypaleniskowa

Z kopieniactwa wywodzi się następna technika – wypaleniskowa. Stosowano ją na zalesionych terenach celem otrzymania nadających się do uprawy ziemi polan. Po wypaleniu lasu ziemia, tak jak w przypadku kopieniactwa, uprawiana była przy pomocy prymitywnych narzędzi. Jednopolówkę uprawiano nawet przez kilkanaście lat, doprowadzając niemal do całkowitego jej wyjałowienia. Na ziemiach polskich kopieniactwo i technika wypaleniskowa przez długi czas współistniały ze sobą.

Gospodarka przemienno-odłogowa

Wraz z nastaniem epoki żelaza w życiu ówczesnego człowieka zaczęło pojawiać się coraz więcej narzędzi. Wtedy zaznaczyła się rola rolnictwa ornego, gdzie podstawowym narzędziem było radło. Powszechna stała się gospodarko przemienno-odłogowa, gdzie po wieloletniej uprawie gleby aż do jej wyjałowienia, pozostawiano ją odłogiem na kolejnych kilka lat. Odłogowanie miało na celu przywrócenie żyzności gleby. Tę technikę stosowano powszechnie we wczesnym średniowieczu.

Trójpolówka

Kolejne lata przynoszą ze sobą system uprawy określany jako trójpolówka. Podzielone na trzy części pole uprawiane jest tylko w dwóch częściach, trzecia natomiast ugoruje. Miało to ograniczyć wyjaławianie gleby. W takim systemie jedna część pola obsiewana była zbożem ozimym, druga jarym, a trzeciej pozwalano „odpocząć”.

Intensywny rozwój rolnictwa

W kolejnych latach następował intensywny rozwój rolnictwa i specjalizacja produkcji rolniczej. Realizowano kolejne metody upraw takich jak np. trójpolówkę bezugorową, płodozmian, czteropolówkę. Wprowadzano coraz więcej maszyn rolniczych, które pozwalały na usprawnienie pracy. Pojawiające się nadwyżki żywności w produkcji rolniczej pozwoliły na odejście części ludności od upraw rolniczych i zwrócenie się do zajęć rzemieślniczych oraz handlu.

Maszyny rolnicze

Przez cały okres rozwoju rolnictwa systematycznie wprowadzano nowe systemy upraw oraz coraz nowocześniejsze urządzenia rolnicze. Począwszy od najprostszych, takich jak motyka, radło i drewniane sierpy poprzez coraz bardziej zaawansowane, takie jak pług z żelaznym lemieszem. Współczesne maszyny rolnicze to ogromne osiągnięcie techniki, które pozwala na niezwykłe usprawnienie wielu czynności i zastąpienie pracy rąk ludzkich urządzeniami i maszynami rolniczymi.

Ciągniki, kombajny, silosy i suszarnie do zbóż pozwalają na prowadzenie produkcji rolnej na znacznie większą niż w zamierzchłych czasach skalę. To właśnie rozwojowi techniki i wprowadzeniu w rolnictwie nowoczesnych maszyn, zawdzięczamy to, że dziś tak wiele osób może pracować w sektorach innych niż rolnictwo.