Pogorszenie koniunktury gospodarczej wpłynęło w znaczący sposób na przemysł szklarski i spowodowało zmniejszenie mocy produkcyjnych i spadek produkcji oraz likwidację znacznej liczby miejsc pracy – wynika z opinii Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego w sprawie polityki przemysłowej na rzecz europejskiego sektora szklarskiego. W Polsce nie jest jednak aż tak źle.
Przemysł szklarski to ważny sektor gospodarki Europy nie tylko ze względu na jego doskonałą pozycję na świecie, ale również dlatego, że wnosi on kluczowy wkład w inne sektory i technologie. Bez szkła nie ma co myśleć o rozwoju technologii ekranów dotykowych, odnawialnych źródeł energii czy technologii oświetleniowych OLED. Szkło odgrywa też kluczową rolę w realizacji planu dotyczącego przestawienia się na konkurencyjną oraz energooszczędną gospodarkę.
Zgodnie z danymi Europejskiego Komitetu całkowita wielkość produkcji szkła w UE wyniosła w 2012 roku ponad 33 mln ton. Tym samym wartość produkcji wyniosła około 35 mld euro. To czyni UE największym na świecie producentem szkła. Przemysł ten jest skoncentrowany w dziewięciu państwach. Zakłady przemysłu szklarskiego w UE są często położone na obszarach posiadających historyczne korzenie i tradycje rodzinne w zakresie wytwarzania szkła. Obok Polski liczą się Niemcy, Francja, Republika Czeska, Włochy, Hiszpania, Zjednoczone Królestwo, Belgia i Austria.
– W Europie sektor ten zatrudnia bezpośrednio około 200 tys. osób w 200 przedsiębiorstwach, od MŚP do przedsiębiorstw wielonarodowych. Szacuje się, że zapewnia on pośrednio ponad 500 tys. miejsc pracy – podaje Europejski Komitet.
A jak jest w Polsce? Według Związku Pracodawców „Polskie Szkło” w Polsce co roku wytwarzane jest około 3 mln ton tego produktu. Polski przemysł szklarski obejmuje przeszło 100 przedsiębiorstw. Około jedna trzecia z nich posiada zdolność produkcyjną przekraczającą 20 ton dziennie. W efekcie polskie huty produkują około 2700–3000 tys. ton szkła rocznie.
Z danych związku wynika, że wyrobami szklanymi produkowanymi w Polsce na największą skalę są opakowania szklane. Zdecydowanie dominują wśród nich butelki i słoje wykonane ze szkła bezbarwnego (blisko 80 proc. produkcji). W Polsce wytwarza się zarówno opakowania spożywcze, jak i kosmetyczne, farmaceutyczne oraz naczynia na znicze. Rocznie produkuje się ich około 1120 tys. ton. Jednocześnie większość polskich hut szkła opakowaniowego przeszła w ostatnich latach gruntowną modernizację. Choć przyniosła ona między innymi wprowadzenie do produkcji opakowań cienkościennych i znaczne zmniejszenie wagi opakowań, to tonaż produkcji regularnie rośnie.
– Niewiele mniejszy jest tonaż produkcji szkła płaskiego – około 850 tys. ton rocznie szkła typu float, walcowanego, ornamentowego, zbrojonego – podaje Związek Pracodawców „Polskie Szkło”. Przedstawiciele związku podkreślają, że polskie zakłady produkujące szkło płaskie i ich wyroby należą do najnowocześniejszych w Europie. W ostatnich latach właśnie w tym sektorze przemysłu szklarskiego notowano największe przyrosty produkcji. Można zakładać, że szybki wzrost produkcji szkła płaskiego utrzyma się przynajmniej do czasu osiągnięcia średniej produkcji krajów Europy Zachodniej. Poważnym czynnikiem stymulującym rozwój jego produkcji jest rozwój budownictwa komercyjnego i mieszkaniowego, a także przedsięwzięcia termomodernizacyjne.
– Polskie huty szkła artystycznego i gospodarczego mają znakomitą markę w świecie. Większość produkcji czołowych hut szkła artystycznego, która wynosi około 150 tys. ton rocznie, sprzedawana jest za granicą. Produkują one bardzo szeroki asortyment wyrobów – od zastawy stołowej, wysmakowanych wazonów i innych przedmiotów dekoracyjnych, po klosze i wyroby ze szkła wielowarstwowego – zapewniają przedstawiciele Związku.
Polskie przedsiębiorstwa produkują też wełnę szklaną i mineralną – znakomite materiały izolacyjne. Ich użycie w budownictwie ma znaczący wpływ na oszczędność energii, zmniejszenie emisji zanieczyszczeń, w tym emisji gazów cieplarnianych. Wiele zakładów specjalizuje się w produkcji innych rodzajów szkła, takich jak: kineskopy, szkło oświetleniowe, luksfery (pustaki szklane), szkliste krzemiany i tzw. fryta – niezbędna w produkcji glazury.
A jak jest w Europie? Europejski Komitet podaje, że na Starym Kontynencie struktura produkcji sektora szklarskiego w 2013 roku przedstawiała się następująco: 20 278 tys. ton szkła opakowaniowego; 8 095 tys. ton szkła płaskiego; 664 tys. ton włókien szklanych stosowanych do zbrojenia; 1 108 tys. ton szkła gospodarczego; 670 tys. ton szkła specjalnego oraz inne rodzaje produktów.
– Produkcja przemysłu szklarskiego znacznie się zmniejszyła, szczególnie w sektorze szkła płaskiego. W latach 2007–2012 doszło do spadku o 20 proc. Pociąga to za sobą zmniejszenie zdolności produkcyjnych i likwidację wielu miejsc pracy – alarmują analitycy Komisji Europejskiej. Według nich niebezpieczeństwo nieodwracalnego osłabienia europejskiego przemysłu szklarskiego stało się już rzeczywistością.
– Aby zachować miejsca pracy i stworzyć odpowiedni klimat inwestycyjny dla europejskiego przemysłu szklarskiego oraz utrzymać przodującą pozycję w zakresie innowacji, niezbędne jest sprostanie tym poważnym wyzwaniom za pomocą europejskiej polityki przemysłowej na rzecz przemysłu szklarskiego. W polityce tej powinno się dążyć do uzyskania równowagi między trzema filarami zrównoważonego rozwoju: gospodarczym, społecznym i środowiskowym – podkreślają europejscy eksperci.
Do postulatu przyłączają się także polscy szklarze. Niestety zauważają, że działania Komisji Europejskiej idą w zupełnie inną stronę niż deklaracje. Związek Pracodawców „Polskie Szkło” wskazuje przede wszystkim na zagrożenia czające się za polityką klimatyczną Unii. Według branży szklarskiej nowa polityka przemysłowa musi rozwiązać przede wszystkim problem wysokich kosztów energii w Europie i związany z nim wpływ polityki przeciwdziałania zmianie klimatu na ten energochłonny sektor.
Nie mniej ważne są lepsze uregulowania prawne i przewidywalne otoczenie regulacyjne, które będzie wspierać podejmowanie długofalowych decyzji w przemyśle szklarskim. Należy też pochylić się nad polityką klimatyczną, gdyż łączne koszty powstałe w wyniku wdrożenia europejskiego prawodawstwa w zakresie środowiska bez zapewnienia równych szans w stosunku do konkurentów spoza Europy i bez wsparcia finansowego dla niezbędnych dostosowań, w szczególności w odniesieniu do MŚP, grożą katastrofą.
Europejski Komitet z kolei podkreśla, że europejski przemysł szklarski powinien być chroniony przed nieuczciwymi praktykami handlowymi. – Zarówno w produkcji włókna szklanego ciągłego, szkła płaskiego, jak i szkła specjalnego sektor boryka się z nieuczciwymi praktykami handlowymi stosowanymi przez chińskich konkurentów, a Komisja Europejska musi zachować czujność w odniesieniu do unikania płacenia ceł. Ogólnie rzecz biorąc, konieczne jest, by UE działała szybciej, stosując skuteczne środki handlowe, gdy zagrożona jest uczciwa konkurencja. Ponadto należy przeprowadzić dokładne oceny skutków nowych lub przyszłych umów handlowych dla unijnych sektorów przemysłu szklarskiego – czytamy w opinii Komitetu.
Uwolnienie dalszego potencjału w sektorze szkła płaskiego możliwe jest też poprzez wyznaczenie celów i zdecydowane środki na rzecz zmniejszenia zużycia energii w budynkach, jak również szybki rozwój oznakowania energetycznego okien w UE.
– Zastąpienie nieefektywnych okien wysokowydajnymi systemami oszklenia mogłoby zmniejszyć emisje CO2 o 100 mln ton rocznie, a jednocześnie wesprzeć tworzenie lokalnych miejsc pracy. Z uwagi na fakt, że włókna szklane stosowane w zbrojeniach umożliwiają zastosowanie lekkich materiałów kompozytowych, przyczyniają się one do powodzenia wysiłków UE mających na celu dekarbonizację sektora transportu – uważa przewodniczący Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego. Jednocześnie zaznacza, że w ostatnich latach przemysł ten poczynił znaczne postępy, chociaż nadal w dużym stopniu nierozwiązana pozostaje kwestia równych warunków konkurowania oraz powinno się ją rozważyć w kontekście ustanowienia skutecznej polityki przemysłowej na rzecz przemysłu szklarskiego.
Igor Stokłosa
Tagi: huty szkła, przemysł szklarski, sektor szklarski, szkło artystyczne, szkło płaskie, włna szklana i mineralna, Związek Pracodawców "Polskie Szkło"
Dodaj komentarz