Plany Rosji dotyczące alternatywnego modelu światowej gospodarki
Opublikowano: 12 kwietnia 2023

Na temat możliwości zerwania relacji gospodarczych Rosji z Zachodem i nawiązania ich z innymi regionami świata pisze na swojej stronie internetowej magazyn „Modern Diplomacy”. Jak zauważono w tekście, na długo zanim wzajemne relacje doszły do punktu kryzysowego, wielu rosyjskich ekspertów i polityków głosiło potrzebę rozszerzania współpracy gospodarczej na różne regiony świata. Politykę tę zaczęto stopniowo wprowadzać już w latach 90. XX wieku. Stopniowe narastanie sprzeczności między Rosją a Zachodem wzmacniało realizację polityki zwrotu na Wschód, ale jej wprowadzanie realizowano bardzo powoli.

Zwrot na Wschód hamowany jest przez sytuację ekonomiczną i problemy z infrastrukturą. Początkowo nie było również istotnych powodów do przestawiania gospodarki na współpracę ze Wschodem w miejsce rozwijania kontaktów z krajami zachodnimi. Jednak ostatni kryzys w relacjach z Zachodem wydaje się  nieodwracalny i zmusza Rosję do szukania kontaktów gospodarczych w krajach, w których amerykańskie wpływy są słabe. Inny bodziec do zmiany obszaru kontaktów stanowią zachodnie sankcje.

Zmiana orientacji w relacjach gospodarczych nie jest procesem łatwym, a jej realizacja wymagać będzie dekad. Zdaniem Rosjan polityczni sojusznicy USA stanowią mniejszość na świecie, dlatego Moskwa próbuje pozyskać dla siebie sojusze w – jak to określa – „większej części świata”. Nawet gdyby zmiana partnerów powiodła się, nie rozwiąże to jednak wszystkich problemów gospodarczych Rosji.

Rosyjskie plany szukania partnerów gospodarczych poza Zachodem przewidują realizację kilku zadań. Pierwsze polega na tworzeniu centrów władzy, które są relatywnie niezależne od wpływów Stanów Zjednoczonych i ich sojuszników. Nie muszą one być tworzone w ramach jednego projektu, a nawet może dochodzić do rywalizacji między nimi. Musi je natomiast łączyć niezależność od Zachodu w kreowaniu swojej polityki gospodarczej.

Plany Rosji nie przewidują ideologicznego oddziaływania na jej partnerów

Przy budowie swoich wpływów na świecie Rosja nie chce opierać się na narzucaniu konkretnej ideologii. W przekonaniu tamtejszych komentatorów brak chęci narzucania ideologii stanowi główny powód niechęci Zachodu dla rozbudowy rosyjskich wpływów na świecie, ponieważ oznaczać one będą wzmocnienie oporu dla ideologicznej dominacji Zachodu.

Kolejnym celem, któremu wiąże się z budowaniem wpływów Moskwy, jest tworzenie warunków modernizacji w oparciu o świat „niezachodni”. Cel ten może być trudny do osiągnięcia, ponieważ większa część świata związała się gospodarczo z Zachodem w procesie globalizacji. Jednak – jak podkreślają rosyjscy specjaliści – istniejący już globalny system również generuje problemy.

Jednym z problemów stanowi stale zwiększająca się pozycja polityczna Zachodu. Powoduje to upolitycznienie relacji gospodarczych, usług finansowych i łańcuchów dostaw. Obecnie system ten wydaje się stabilny, ale narastają w nim głosy krytyki. Jeśli Rosji uda się stworzyć działający model gospodarczy, który nie jest oparty na zachodnim systemie finansowym i łańcuchach dostaw, będzie to dla niektórych krajów kusząca alternatywa.

Wcześniej podobną politykę prowadziły tzw. „państwa zbójeckie” jak Korea Północna czy Iran. Działały one wbrew Zachodowi mimo kosztów, jakie ponosiły ich społeczeństwa w związku z prowadzeniem takiej polityki. Mimo sankcji gospodarczych państwa te ciągle jednak funkcjonują.

Stworzenie przez Rosję alternatywnego systemu gospodarczego może zyskać aprobatę nie tylko „państw zbójeckich”. Obecnie Chiny zaczynają podążać podobną drogą. Przy zachowaniu poprawnych stosunków ze światem Pekin stara się budować system odporny na oddziaływanie zewnętrzne. Dlatego dla Chin Rosja może stać się wygodnym partnerem.

Rosja chce również budować własne bezpieczeństwo w potencjalnym starciem z Zachodem. Wojna na Ukrainie – w świetle rosyjskiej propagandy – zagroziła bezpieczeństwu Rosji. Przy granicy tego kraju znajduje się dobrze zorganizowany blok wojskowy dysponujący nowoczesną technologią. Siła NATO rośnie, co może stanowić potencjalne zagrożenie. Wojna na Ukrainie pokazała, że możliwe jest militarne starcie Rosji z NATO. Dlatego kraj ten chce wzmacniać swoją siłę militarną w oparciu o sojusze.

Czy możliwe jest całkowite zerwanie z Zachodem?

Relacje gospodarcze Rosji z Zachodem budowane były przez wieki. Nawet obecny konflikt – zdaniem rosyjskich ekspertów – nie może doprowadzić do ich całkowitego zerwania. Podkreślają oni jednocześnie, że na Zachodzie dochodzi do ideologicznego i materialnego rozwarstwienia. Za fasadą politycznych sloganów Zachodu kryje się zróżnicowanie polityczne i materialne. Postmodernizm i ultra liberalizm współistnieją z konserwatyzmem i tradycjonalizmem, ale nie można liczyć, że którakolwiek ze stron będzie bardziej sprzyjała Rosji.

Z drugiej strony istnieją nieoficjalne powiązania z Rosją, niezależne od nastawienia przywódców politycznych. W warunkach konfrontacji utrzymywanie ich jest trudniejsze, ale stanowi kuszącą możliwość. W nowych relacjach Rosji ze światem nie będzie tak dużej jednorodności kulturowej, jak ma to miejsce w przypadku Zachodu. Dla Rosjan może stanowić to przeszkodę w budowaniu relacji z niezachodnim światem.

W kraju tym bardzo dynamicznie rozwijały się sinologia, arabistyka i inne nauki związane z poznaniem innych kultur. Cała ta wiedza może jednak okazać się niewystarczająca, by całkowicie przeorientować swoje relacje gospodarcze na kierunek wschodni. Rosjanie znacznie lepiej orientują się w kulturze Zachodu niż Wschodu. Aby lepiej zrozumieć wschodnią mentalność i obyczajowość, musieliby rozwijać jeszcze bardziej wiedzę na temat różnic kulturowych.

Kolejnym zagadnieniem, z którym zmierzą się Rosjanie, jest motywacja różnych krajów stanowiąca podstawę rozwijania relacji z Moskwą. Ich główny cel stanowi osiągnięcie własnych korzyści, dlatego takie sojusze nie zawsze będą korzystne dla Rosjan. Wiele krajów kopiuje zachodni model gospodarczy, a jednocześnie pielęgnuje własną odmienność kulturową. Jeśli Rosja chce budowy systemu alternatywnego, to poprzez sojusze i tak włączy się do systemu zachodniego.

Wojciech Ostrowski

Źródło: „Modern Diplomacy”