Nowe reguły samorządowej rywalizacji
Opublikowano: 15 marca 2018

Coroczny Ranking Samorządów „Rzeczpospolitej” jest nie tylko formą wyróżnienia najlepiej rozwijających się jednostek terytorialnych, lecz także źródłem wiedzy o inwestycjach realizowanych w gminach i miastach, wdrażanych innowacjach oraz skutecznych formach podnoszenia jakości życia mieszkańców

XIII edycja rankingu – przeprowadzona na zmodyfikowanych zasadach – niezmiennie powstała w oparciu o dane pochodzące z samorządów. W wielu kategoriach liderzy pozostali ci sami, mimo nowych reguł, które posłużyły opracowania zestawień – głównego rankingu w trzech kategoriach: miasta na prawach powiatu, gminy miejskie i miejsko wiejskie oraz gminy wiejskie, a dodatkowo rankingów: „Najbardziej Innowacyjny Samorząd” i „Europejski Samorząd”, uwzględniającego wykorzystanie środków unijnych.

Nad przebiegiem prac i kształtem zestawień czuwa kapituła pod przewodnictwem byłego premiera RP i przewodniczącego Parlamentu Europejskiego Jerzego Buzka. Upływ czasu i idący z nim w parze postęp prowadzą do zachodzących w sposób naturalny zmian w funkcjonowaniu samorządów i urzędów, a te z kolei wymusiły zmiany zasad rządzących rankingiem. że przejście do drugiego etapu wynika z analizy obiektywnych danych finansowych, a ta część rankingu nie zmieniła się. – To, co było innowacyjne kilka lat temu, gdy tworzyliśmy ten specyficzny ranking, dzisiaj jest już zwykłe, normalne, choć nie wszyscy takie rozwiązania wprowadzili. Dotyczy to takich spraw, jak dostęp do internetu czy e-zarządzanie – tłumaczy przewodniczący kapituły Jerzy Buzek i dodaje, że przejście do drugiego etapu wynika z analizy obiektywnych danych finansowych, a ta część rankingu nie zmieniła się. Jednocześnie Buzek zapowiada, że ubiegłoroczne zmiany zasad tworzenia rankingu na pewno nie są ostatnimi. – Jesteśmy na innym etapie rozwoju niż kilkanaście lat temu, kiedy tworzyliśmy ranking, a samorządy uczyły się dopiero korzystać z dobrodziejstwa naszego członkostwa w UE i stosować reguły Wspólnoty. Przewidywane przez nas zmiany w rankingu z pewnością nie będą radykalne, chodzi o stopniowe dostosowywanie się do zmieniającej się rzeczywistości i poziomu naszego rozwoju – mówi.

Jeśli chodzi o metodologię, ranking zachował swoją dwuetapowość. W pierwszej kolejności analizie poddawane są sprawozdania budżetowe wszystkich gmin i miast w Polsce z pominięciem Warszawy, która z uwagi na wielkość i inny ustrój prawny jest poza klasyfikacją i nie jest uwzględniana w zestawieniu. W XIII edycji wzięto pod uwagę takie wskaźniki, jak dynamika wzrostu wydatków majątkowych (pomniejszonych o środki unijne) w przeliczeniu na jednego mieszkańca w latach 2013–2016, dynamika wzrostu dochodów własnych w latach 2013–2016, wartość środków unijnych w budżecie gminy w przeliczeniu na jednego mieszkańca w latach 2014–2016, nadwyżka operacyjna w stosunku do dochodów w latach 2013–2016, relacja nakładów inwestycyjnych do przyrostu zadłużenia w latach 2013–2016, dynamika wzrostu wydatków na transport czy ochronę środowiska w latach 2015–2016. Na tej podstawie miasta oraz po 250 gmin z najlepszymi wynikami zakwalifikowały się do II etapu i otrzymały ankietę zawierającą 37 pytań. Tu liczyły się bardzo zróżnicowane aspekty działalności samorządów – od wydatków na gospodarkę mieszkaniową i na realizację kontraktów z organizacjami pozarządowymi, przez liczbę nowych podmiotów gospodarczych na terenie gminy, liczbę wniosków o dofinansowanie złożonych przez organizacje pozarządowe, liczbę miejsc w przedszkolach dofinansowanych przez gminę, po informacje dotyczące posiadania strategii rozwoju, uchwały o konsultacjach społecznych, wielkości budżetu partycypacyjnego, działań na rzecz rozwoju przedsiębiorczości czy współpracy samorządu z sektorem prywatnym. W tym roku ankietę do rankingu głównego rozszerzono o pytania dotychczas służące opracowaniu rankingu Innowacyjny Samorząd, m.in. o liczbę e-usług świadczonych przez gminę, szkolenie dla pracowników urzędu w zakresie ICT i wsparcie szkoleń dla mieszkańców, liczbę stanowisk komputerowych dostępnych dla mieszkańców oraz przypadających na 100 uczniów, odsetek szkół posiadających szerokopasmowy internet, ziała elektroniczny system informacji przestrzennej i SMS-owy system informacji/ostrzeżeń, działania gminy w zakresie gospodarki niskoemisyjnej i mobilności miejskiej. Zmianie uległa także liczba punktów do zdobycia oraz hierarchia poszczególnych wskaźników w ogólnej ocenie.

Jak wprowadzone zmiany wpłynęły na wyniki? Pierwsze miejsca w XIII Rankingu Samorządów zajęły: Poznań (w kategorii miast na prawach powiatu), gmina Boguchwała (w kategorii gmin miejskich i miejsko-wiejskich) oraz gmina Strawczyn (w kategorii gmin wiejskich). Różnice punktowe wśród liderów były niewielkie, natomiast ze względu na nowe zasady trudno porównywać tegoroczne wyniki z poprzednimi edycjami. Ranking wykorzystania funduszy unijnych „Europejski Samorząd” powstał na podstawie informacji o przychodach z funduszy UE oraz na podstawie wielkości przyznanego samorządom wsparcia unijnego z programów operacyjnych na lata 2014–2020 (dane z Ministerstwa Finansów i Ministerstwa Rozwoju). Tu zwycięzcami okazały się: Rybnik, gmina Uniejów i gmina wiejska Cedry Wielkie. Z kolei wybierając najbardziej innowacyjny samorząd, brano pod uwagę opisy unikatowych rozwiązań, zawarte w ankietach, i wdrożenia w zakresie rozwiązań mobilnych wykorzystywanych przez gminy i powiaty. W tej grupie wyróżniono trzy samorządy, które postawiły na Internet rzeczy IoT – kluczowy element budowy inteligentnych miast. Najlepiej wypadły Gliwice, Podkowa Leśna i Zielonki.