Historia leasingu w Polsce – jak przez lata rozwijała się ta forma finansowania?
Opublikowano: 16 czerwca 2021

Leasing to obecnie najpopularniejszy wśród przedsiębiorców rodzaj zewnętrznego finansowania inwestycji. W artykule wskazujemy najważniejsze wydarzenia, które przyczyniły się do jego rozwoju w naszym kraju, a także pojawiające się bariery rozwojowe. Odpowiadamy również na pytanie, jakie przedmioty były najczęściej brane w leasing na początku jego funkcjonowania i czy coś się pod tym względem zmieniło.

Początki leasingu w Polsce

Leasing zaczął funkcjonować w Polsce na początku lat 90., pomimo że był jeszcze wtedy umową nienazwaną. Można było już wtedy zaobserwować jego szybki rozwój, co miało związek z transformacją ustrojową i gospodarczą w naszym kraju oraz będącymi jej konsekwencją zmianami prawnymi. W 1993 roku wprowadzono regulacje w prawie podatkowym, pozwalające przedsiębiorcom amortyzować środki trwałe, których jedynie używali w swojej firmie, a formalnym właścicielem pozostawał inny podmiot.

Pierwsze w Polsce firmy leasingowe powstały w 1991 roku. Jedna spośród nich – Europejski Fundusz Leasingowy – do dziś istnieje pod niezmienioną nazwą. Tego samego roku zostały zawarte pierwsze umowy leasingu. W 1994 roku powstała organizacja zajmująca się ochroną interesów polskich firm leasingowych. Początkowo działała ona pod nazwą Konferencja Przedsiębiorstw Leasingowych, w 2003 roku zmieniono ją na Związek Przedsiębiorstw Leasingowych, a od 2008 obowiązuje nazwa Związek Polskiego Leasingu.

W latach 1992-1996 zanotowano w Polsce niemal 10-krotny wzrost wartości zawartych transakcji leasingowych. Wyniosły one w poszczególnych latach odpowiednio:

• 1992 rok – 86 milionów dolarów,
• 1993 rok – 185 milionów dolarów,
• 1994 rok – 285 milionów dolarów,
• 1995 rok – 500 milionów dolarów,
• 1996 rok – 750 milionów dolarów.

W początkowym okresie funkcjonowania leasingu w Polsce na rynku dominowały podmioty z udziałem zagranicznego kapitału. Wynikało to zwłaszcza z tego, że firmy takie aż do 1997 roku mogły korzystać przez 3 lata ze zwolnienia od podatku dochodowego. Spółki te były nazywane joint ventures.

Istotną barierą w rozwoju leasingu stanowiła przez wiele lat konieczność stosowania się do przepisów ogólnych, ponieważ w polskim prawie nie istniała definicja leasingu, ani nie były wskazane zasady zawierania i rozliczania umów. Prowadziło to do sytuacji, że urzędy skarbowe w różny sposób interpretowały umowy leasingu. W przepisach brakowało chociażby regulacji dotyczących naliczania podatku w związku z wykupem przedmiotu po zakończeniu umowy. Firmy leasingowe nie mogły więc sprzedawać go leasingobiorcy znacznie taniej w stosunku do ceny rynkowej, co dzisiaj jest już typową i w pełni legalną praktyką.

Leasing staje się umową regulowaną przez prawo

W 2000 roku doszło do przełomowego wydarzenia w historii polskiego leasingu. W życie weszła wtedy nowelizacja w kodeksie cywilnym, dzięki której leasing przestał był umową nienazwaną, a stał się regulowanym stosunkiem cywilnoprawnym. W 2001 roku uchwalono również zmiany w ustawie o podatku dochodowym – wskazano definicję leasingu, warunki zawarcia umowy oraz związane z leasingiem przepisy podatkowe. W 2004 roku ta forma finansowania została również uwzględniona w ustawie o podatku VAT oraz ustawie o rachunkowości.

Pomimo korzystnych zmian prawnych, w latach 2000-2001 wiele firm leasingowych ogłosiło upadłość. Było to związane m.in. z zaostrzeniem zasad refinansowania leasingu. Liczba leasingodawców od 1999 do 2001 roku zmniejszyła się o 46 – z 72 do 26. Bankructwa firm leasingowych przyczyniły się do chwilowego spadku zainteresowania leasingiem wśród przedsiębiorców, ponieważ wielu leasingobiorców traciło brane w leasing środki trwałe, pomimo terminowego opłacania rat. W celu zapobiegania tego typu sytuacjom, firmy udzielające leasingu zostały objęte dodatkowymi regulacjami, m.in. koniecznością tworzenia rezerw finansowych.

Wejście Polski do Unii kolejnym przełomowym momentem

Na rozwój leasingu pozytywnie wpłynęło przystąpienie Polski do Unii Europejskiej. Wydarzenie to sprawiło, że leasing zaczął być traktowany jako koszt kwalifikowalny przez instytucje udzielające przedsiębiorcom dotacji i refundacji z funduszy unijnych. W efekcie znacząco wzrósł popyt na leasing.

Kryzys finansowy zatrzymuje rozwój leasingu

Prężny rozwój polskiej branży leasingowej został zatrzymany w 2008 roku z powodu ogólnoświatowego kryzysu gospodarczego. Na koniec 2009 roku zanotowano spadek wartości zawartych umów o 30% w stosunku do poprzedniego roku – zawarto transakcje na kwotę 23 miliardy złotych. Wynik lepszy niż w 2008 roku udało się osiągnąć dopiero w 2013 roku, kiedy wartość transakcji leasingowych wyniosła 35 miliardów złotych.

Powstanie leasingu konsumenckiego

Do 2011 roku leasing stanowił źródło finansowania przeznaczone jedynie dla przedsiębiorców. Sytuacja ta zmieniła się w 2011 roku, kiedy przepisy podatkowe zezwoliły na leasing konsumencki. Jak dotąd ta forma finansowania inwestycji nie cieszy się jednak zbyt dużym zainteresowaniem wśród osób fizycznych.

Jakie przedmioty były początkowo leasingowane, a jak jest obecnie?

W pierwszych latach funkcjonowania leasingu w Polsce przedmiotem umowy były przede wszystkim środki transportu ciężkiego, a także urządzenia i maszyny przemysłowe. Leasing samochodów osobowych aż do 2000 roku był mało popularny – umowy na tego typu środki trwałe stanowiły poniżej 1% wszystkich zawieranych transakcji. Zmieniło się to począwszy od 2002 roku, wraz z wprowadzeniem korzystnych regulacji podatkowych. Część przedsiębiorców decydowała się również na leasing sprzętu biurowego oraz komputerów.

Samochody osobowe z każdym kolejnym rokiem stawały się coraz popularniejszym środkiem trwałym w leasingu i obecnie są najczęściej leasingowane – w 2020 roku stanowiły przedmiot aż 82% wszystkich zawieranych umów. Firmy leasingowe często finansują przedsiębiorcom pojazdy ciężarowe i dostawcze, maszyny rolnicze, sprzęt budowlany oraz maszyny przemysłowe. W ostatnich latach część leasingodawców zaczęła oferować w cenie leasingu pakiet dodatkowych usług, np. serwis, przeglądy, ubezpieczenie czy kartę paliwową.

Tagi: finanse, finansowanie, inwestycje, Leasing, refinansowanie leasingu, VAT, Związek Polskiego Leasingu