40 lat badań dotyczących badań plazmy
Opublikowano: 21 marca 2016

Instytut Fizyki Plazmy i Laserowej Mikrosyntezy (IFPiLM) został utworzony 1 stycznia 1976 r. celem prowadzenia badań podstawowych i aplikacyjnych plazmy wytwarzanej w różnych urządzeniach.

Instytut podlega Ministerstwu Rozwoju (poprzednio Ministerstwu Gospodarki). Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego nadzoruje i współfinansuje program badawczy Instytutu (działalność statutową i projekty badawcze). IFPiLM zatrudnia 85 pracowników, w tym 45 pracowników naukowych (9 na stanowiskach profesorów). Instytut ma kategorię „A” uzyskaną w wyniku kategoryzacji przeprowadzonej przez Komitet Ewaluacji Jednostek Naukowych. Dyrektorem IFPiLM jest dr hab. Andrzej Gałkowski, we wrześniu ubiegłego roku powołany na to stanowisko po raz drugi.

Głównym, perspektywicznym zastosowaniem plazmy gorącej, badanym od lat w IFPiLM jest opracowanie bezpiecznego dla ludności i środowiska źródła energii elektrycznej wykorzystującego reakcję syntezy (fuzji) jąder izotopów wodoru (deuteru i trytu) w gorącej plazmie. Specyfiką badań nad energetyką termojądrową jest ich ponadnarodowy charakter.

Instytut, z upoważnienia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego, od roku 2005 koordynuje w Polsce prace w zakresie europejskiego programu fuzji jądrowej, obecnie w ramach Konsorcjum EUROfusion. Polski program jest realizowany przez Centrum Nowe Technologie Energetyczne koordynowane przez IFPiLM, skupiające 12 polskich ośrodków badawczych. W Instytucie realizowanych jest kilkanaście projektów w ramach konsorcjum EUROfusion. Dotyczą one badań fizyki plazmy, rozwoju technologii i diagnostyk w układach z magnetycznym utrzymaniem plazmy. Eksperymenty w tym zakresie realizowane są w szerokiej współpracy międzynarodowej obejmującej też badania na wielkich europejskich instalacjach fuzyjnych (tokamaki JET, ASDEX UG, WEST i stellarator W7-X). W IFPiLM realizowane są również symulacje numeryczne w odniesieniu do takich układów, a także dotyczące przyszłych reaktorów fuzyjnych (ITER, DEMO). Reaktor doświadczalny, tokamak ITER, jest obecnie budowany we Francji w ramach projektu badawczo-technologicznego finansowanego przez UE, Japonię, Rosję, Stany Zjednoczone, Chiny, Koreę Południową i Indie. DEMO to prototyp reaktora energetycznego, obecnie na etapie studiów koncepcyjnych.

W ramach projektów europejskich LaserLab-Europe, HiPER i COST badane są w IFPiLM oddziaływania laser-materia i fuzja inicjowana laserami wielkiej mocy. Wykorzystywany jest do tego celu duży laser PALS w Pradze (Rep. Czeska) i laser femtosekundowy o mocy 10 TW w Laboratorium Laserów Wielkiej Mocy (LLWM) w IFPiLM. W ramach Regionalnego Programu Operacyjnego województwa mazowieckiego LLWM wyposażono w nowoczesne urządzenia pomiarowe. Eksperymenty są efektywnie uzupełniane symulacjami numerycznymi dotyczącymi wymienionych zagadnień.

W IFPiLM znajduje się największy w Europie koncentrator plazmowy typu plasma focus PF-1000U. Układ ten wykorzystywany jest do badań w ramach Międzynarodowego Centrum Gęstej Plazmy Namagnesowanej oraz konsorcjum EUROfusion, także do badań fuzyjnych. Część prac na tym układzie jest finansowana przez Międzynarodową Agencję Energii Atomowej w Wiedniu.

Od kilku lat, w utworzonym w IFPiLM laboratorium plazmowych napędów satelitarnych PLaNS konstruowane są i badane, we współpracy międzynarodowej, silniki plazmowe dla minisatelitów.

Wyniki badań i aparatura pomiarowa wykorzystywane są w Instytucie także do zastosowań praktycznych. Najważniejsze z nich to komercyjne testowanie w Instytutowym Laboratorium Symulowanych Wyładowań Atmosferycznych odporności różnych urządzeń na skutki wyładowań atmosferycznych.

www.ifpilm.pl

Tagi: badania naukowe, badania plazmy, Centrum Nowe Technologie Energetyczne, COST, dr hab. Andrzej Gałkowski, energetyka termojądrowa, fizyka plazmy, fuzja inicjowana laserami wielkiej mocy, HiPER, IFPiLM, Instytut Fizyki Plazmy i Laserowej Mikrosyntezy, Konsorcjum EUROfusion, Laboratorium Laserów Wielkiej Mocy, laser-materia, LaserLab-Europe, Ministerstwo Rozwoju, syntezy (fuzji) jąder izotopów wodoru (deuteru i trytu) w gorącej plazmie