Wspieranie potencjału obronnego
Opublikowano: 2 października 2015

Pełna integracja działalności najważniejszych w kraju podmiotów przemysłu obronnego może wpłynąć na wyeliminowanie zagrożenia wynikającego z konkurencji polsko-polskiej, braku koordynacji działań spółek zbrojeniowych w obszarach produkcji oraz prac badawczo-rozwojowych – mówi wicepremier, minister gospodarki Janusz Piechociński

Jak widzi pan założenia polityki offsetowej i dotychczasowe efekty w ramach zrealizowanych programów w świetle potencjału polskiego sektora obronnego oraz korzyści dla krajowych firm, a w szerszym ujęciu – narodowej gospodarki?

Janusz Piechociński – W zakresie problematyki offsetowej w 2014 roku nastąpiła istotna zmiana. Weszła w życie nowa ustawa offsetowa, która przekazała kompetencje związane z offsetem do resortu obrony narodowej. Biorąc pod uwagę zmianę podmiotu administrującego kwestiami offsetowymi, obecnie w kompetencjach ministra właściwego do spraw gospodarki pozostaje przede wszystkim monitorowanie realizacji umów offsetowych zawartych przed wejściem w życie nowej ustawy. Z kolei co do polityki offsetowej i przyjętych obecnie założeń przez MON to na realne efekty musimy poczekać kilka lat.

Natomiast w odniesieniu do efektów realizacji umów offsetowych zawartych przez ministra gospodarki należy podkreślić, że konkretne wyniki gospodarcze pojawiające się w związku z realizacją umów offsetowych dotyczą przede wszystkim poszczególnych beneficjentów offsetu i ich otoczenia biznesowego. Czyli są to efekty w skali regionalnej lub sektorowej.

Doświadczenia kilkunastu lat praktyki offsetowej w Polsce dowodzą, że realizacja umowy offsetowej nie ma możliwości wpłynąć na poprawę stanu całej gospodarki. Może natomiast – i tak się stało w Polsce – poprzez wykonanie wynegocjowanych i wprowadzonych do umów zobowiązań offsetowych w znacznym stopniu oddziaływać na poprawę kondycji ekonomiczno-finansowej poszczególnych offsetobiorców, m.in. przedsiębiorców, uczelni, jednostek badawczo-rozwojowych lub jednostek budżetowych. Ponadto pozytywnie wpływa na otoczenie rynkowe każdego z offsetobiorców – przede wszystkim poddostawców oraz na regionalny rynek pracy.

W tym miejscu chciałbym podkreślić, że w ostatnich latach w negocjowaniu umów offsetowych uwzględniane było podejście stosowane w UE, zgodnie z którym w nowo zawartych umowach ujęte były zobowiązania, których realizacja ukierunkowana jest na wzrost obronności i bezpieczeństwa państwa. Oznacza to, że beneficjentami tych zobowiązań offsetowych były przede wszystkim podmioty przemysłu zbrojeniowego.

Realizacja każdej z 23 zawartych przez Ministerstwo Gospodarki umów offsetowych przyczyniła się do pozyskania przez polskie podmioty zbrojeniowe nowych technologii umożliwiających zarówno oferowanie nowych wyrobów, jak również świadczenie usług serwisowania pozyskanego przez MON uzbrojenia i sprzętu wojskowego. Ponadto dzięki realizacji offsetu sytuacja ekonomiczno-finansowa przedsiębiorstw zbrojeniowych – nawet w okresie kryzysu ekonomicznego – poprawiła się. Jako przykład można podać MESKO SA, które można uznać za największego beneficjenta offsetu.

Chciałbym zwrócić uwagę, że stosowanie instrumentu offsetowego wydaje się jak najbardziej uzasadnione. Bez takiego narzędzia jakim jest offset większość polskich podmiotów nie byłaby w stanie przeznaczyć środków na zakup technologii w ramach zwykłych umów handlowych.

Ponadto offset pozwolił zwiększyć konkurencyjność poszczególnych offsetobiorców wobec innych firm z branży działających na danym terenie oraz w wielu przypadkach na rynkach międzynarodowych. Jest to efektem zmiany potencjału konkurencyjnego spółek, między innymi skali produkcji, finansów, dystrybucji i marketingu.

Czy wzrost wydatków kierowanych na wojsko to słuszna decyzja i dobrze zagospodarowane pieniądze publiczne?

Janusz Piechociński – Wzrost wydatków budżetowych na potrzeby związane ze zwiększeniem obronności i bezpieczeństwa państwa jest bardzo istotnym zagadnieniem, wymagającym szerokiej dyskusji oraz analizy. Wydaje się jednak, że nie jest zasadne kwestionowanie takiego podejścia, w szczególności w kontekście obecnej sytuacji geopolitycznej. Niemniej jednak – niezależnie od szczególnego znaczenia wzrostu obronności i bezpieczeństwa państwa, a także konieczności zabezpieczenia między innymi instrumentów finansowych, które będą to gwarantowały – należy pamiętać o innych priorytetach. Wydatkowanie środków budżetowych powinno uwzględniać wszystkie obszary funkcjonowania państwa.

Istotnym elementem tego procesu jest udział krajowego potencjału przemysłowego i badawczo-rozwojowego. Utrzymanie go na odpowiednim poziomie powinno przyświecać wydatkowaniu funduszy przeznaczonych na obronność i bezpieczeństwo.

Biorąc pod uwagę plan modernizacji technicznej Sił Zbrojnych RP na najbliższe lata, wydaje się, że jest realna szansa, aby ze znacznej części planowanych zakupów skorzystał polski przemysł zbrojeniowy.

Jakie miejsce na tle innych branż zajmuje w generowaniu przychodów przemysł obronny i jak wpisuje się w interesy państwa dotyczące dalszego rozwoju gospodarki?

Janusz Piechociński – Polski przemysł obronny stanowi jeden z podstawowych czynników zapewnienia niezawisłości państwa oraz gotowości mobilizacyjnej jego struktur. Pełni także ważne funkcje gospodarcze, stanowiąc źródło miejsc pracy, kreując impulsy technologiczne, zasilając budżet państwa w przychody z tytułu dywidend, podatków i opłat, a także przyczyniając się do rozwoju kooperacji przemysłowej i wymiany handlowej z partnerami zagranicznymi.

Przemysłowy potencjał obronny to grupa kilkudziesięciu spółek i jednostek badawczo-rozwojowych wytwarzających różnego rodzaju systemy uzbrojenia i sprzęt wojskowy, zatrudniająca ponad 20 tys. pracowników. Z grupą tą współdziała kilkuset ważnych kooperantów. Główną część przemysłu obronnego stanowią podmioty tworzące Polską Grupę Zbrojeniową SA. Dynamicznie rozwija się także grupa podmiotów prywatnych.

Najistotniejsza rolą krajowego przemysłu zbrojeniowego jest zapewnienie bezpieczeństwa państwa poprzez wszelkiego rodzaju działania na rzecz wzrostu konkurencyjności opartej na wiedzy, wzrost innowacyjności i efektywności gospodarki. W tym kontekście istotny staje się zakres w jakim krajowy przemysł obronny będzie uczestniczył w procesie modernizacji technicznej polskiej armii. Uzależnione jest to od jego konkurencyjności w stosunku do oferty zagranicznej. Oferta krajowego przemysłu obronnego wymaga uatrakcyjnienia, w szczególności poprzez wdrożenie nowych wyrobów specjalnych, którymi byłby zainteresowany MON, oraz które mogłyby stać się podstawą oferty eksportowej, także w kontekście nowych rynków zbytu.

Jak w świetle planów strategicznych związanych z rozwojem gospodarki narodowej ocenia pan konsolidację firm z sektora obronnego w Polskiej Grupie Zbrojeniowej?

Janusz Piechociński – Zasadnicze kierunki przebudowy strukturalnej przemysłowego potencjału obronnego zawarliśmy w dwóch dokumentach rządowych przygotowanych przez Ministerstwo Gospodarki: Strategii przekształceń strukturalnych przemysłowego potencjału obronnego w latach 2002–2005, przyjętej przez Radę Ministrów 14 maja 2002 roku, oraz Strategii konsolidacji i wspierania rozwoju polskiego przemysłu obronnego w latach 2007–2012, zaakceptowanej z kolei przez Radę Ministrów 31 sierpnia 2007 roku. Kluczowym elementem tych dokumentów – prezentujących nowe podejście do sposobu dostosowania krajowego przemysłu obronnego do wymagań rynku – były działania systemowe dotyczące przekształceń strukturalnych oraz organizacji sektora obronnego. Chodzi tu zwłaszcza o konsolidację kapitałową wybranych spółek w ramach Grupy BUMAR, skupionej wokół Bumar sp. z o.o. Struktura Grupy oparta została na dywizjach branżowych.

W 2013 roku zostały podjęte decyzje o zmianie dotychczasowej koncepcji konsolidacji przemysłowego potencjału obronnego i wszystkie zadania w tym zakresie zostały skoncentrowane w rękach ministrów skarbu państwa i obrony narodowej. Zgodnie z przyjętymi założeniami podmiotem dominującym nowej grupy kapitałowej została Polska Grupa Zbrojeniowa SA. Skoncentrowane są tam spółki sektora obronnego z bezpośrednim i pośrednim udziałem Skarbu Państwa. W ten sposób powstała silna branżowo i komplementarna struktura gospodarcza należąca do pierwszej piętnastki europejskich koncernów zbrojeniowych i pierwszej trzydziestki koncernów światowych.

Pełna integracja działalności najważniejszych w kraju podmiotów przemysłu obronnego może wpłynąć na wyeliminowanie zagrożenia wynikającego z konkurencji polsko-polskiej, braku koordynacji działań spółek zbrojeniowych w obszarach produkcji oraz prac badawczo-rozwojowych. Może się to także przełożyć na optymalne wykorzystanie posiadanych aktywów produkcyjnych, badawczo-rozwojowych, remontowo-serwisowych i handlowych. Dzięki efektowi synergii polski przemysł obronny powinien uzyskać większe możliwości działania na konkurencyjnym rynku wyrobów obronnych.

Jak resort gospodarki widzi możliwości w zakresie poprawy warunków funkcjonowania przemysłu obronnego i intensyfikacji jego współpracy ze środowiskiem nauki w zakresie tworzenia innowacji służących modernizacji wojska oraz wzrostowi eksportu?

Janusz Piechociński – Jak już wcześniej mówiłem, przemysł obronny odgrywa szczególną rolę – zarówno z punktu widzenia obronności i bezpieczeństwa państwa, jak również gospodarki. Podejmujemy różne działania, których celem jest poprawa funkcjonowania podmiotów gospodarczych, w tym podmiotów sektora obronnego. W odniesieniu do przemysłowego potencjału obronnego koncentrujemy się na działaniach służących poprawie warunków funkcjonowania podmiotów przemysłu obronnego na rynku wyrobów obronnych, w celu zwiększenia – w ramach otwartych przetargów międzynarodowych – możliwości realizacji przez te podmioty zadań na rzecz obronności i bezpieczeństwa państwa, w tym zwłaszcza dostaw uzbrojenia i sprzętu wojskowego na potrzeby MON i innych odbiorców wewnętrznych, jak również wzrostu eksportu wytwarzanego w Polsce uzbrojenia i sprzętu wojskowego.

Wśród mechanizmów i instrumentów, które wspierają rozwój polskiego przemysłu obronnego, wymienić można dofinansowanie badań naukowych i prac rozwojowych dotyczących priorytetowych rodzajów uzbrojenia i sprzętu wojskowego, finansowe wsparcie eksportu wytwarzanego uzbrojenia i sprzętu wojskowego, jak również jego promocję za granicą. Realizacja tych celów pozostaje w kompetencjach nie tylko resortu gospodarki, ale też innych ministerstw i instytucji. Z tego względu konieczne jest wskazanie kierunków postępowania oraz koordynacja działań, których celem jest wzrost konkurencyjności funkcjonowania krajowego przemysłu zbrojeniowego. Rolę tę pełni resort gospodarki, a wspomniane cele wskazane zostaną w Programie wspierania rozwoju polskiego przemysłu obronnego do 2022 roku. Prace nad tym dokumentem są na końcowym etapie.

Ponadto Ministerstwo Gospodarki bezpośrednio zaangażowane jest m.in. w realizację działań mających systemowo wzmocnić promocję wyrobów polskiego przemysłu obronnego. Polegają one zwłaszcza na wdrożeniu programu promocji ogólnej sektora obronnego oraz wspieraniu konkretnych przedsiębiorców branży zbrojeniowej. Działania te realizowane są w ramach uruchomionego w 2012 roku Programu Operacyjnego „Innowacyjna Gospodarka”.

Program promocji wyrobów obronnych obejmuje dwie części. Pierwsza z nich dotyczy wsparcia działań promocyjnych, podejmowanych bezpośrednio przez przedsiębiorców, w tym udział w targach zagranicznych, misjach gospodarczych, pokazach, spotkaniach z kontrahentami, korzystanie z doradztwa, udział w szkoleniach, produkcja materiałów reklamowych itp., udzielanego w formule de minimis. Drugi komponent związany jest z realizacją branżowego programu promocji ukierunkowanego na przemysł obronny jako całość. W realizację programu zaangażowane jest konsorcjum złożone z Polskiej Izby Producentów na rzecz Obronności Kraju oraz Bumar Żołnierz SA.

Promocja polskiego przemysłu zbrojeniowego przyniosła już wymierne efekty. Jako przykład wymienić można inwestycję polskiego producenta sprzętu i konfekcji dla służb mundurowych Lubawa SA w Armenii. W październiku 2014 roku otwarty został zakład produkcyjny Lubawa Armenia, spółki z większościowym udziałem polskiej Lubawy SA. Kolejnym przykładem może być sprzedaż polskiej amunicji do Jordanii.

Rozmawiała Magdalena Szczygielska

Tagi: Janusz Piechociński, minister gospodarki, Ministerstwo Gospodarki, przemysł obronny, Przemysł zbrojeniowy, sektor obronny, zbrojeniówka