20-letnia wyłączność na zarabianie na wynalazku
Opublikowano: 1 czerwca 2017

Sięganie po ochronę patentową opracowanych przez instytucje naukowe wynalazków jest coraz powszechniejsze. Staje się wręcz wymogiem, aby te podmioty mogły skutecznie prowadzić swoją działalność i konkurować na rynku.

Poza oczywistymi korzyściami finansowymi, które sprawiają, że instytucja naukowa dzięki udzielanym licencjom na wykorzystywanie wynalazku może finansować swoją działalność, uzyskanie patentu może wiązać się ze zdobywaniem prestiżu i uznania w środowisku naukowy

Opracowanie określonego wynalazku stanowi bowiem często publikację naukową, ocenianą i rozpowszechnianą w branżowym środowisku, potwierdzającą odpowiedni potencjał samego instytutu, jak i autorów publikacji. Pozwala to na wymierną i obiektywną ocenę i akredytację danej placówki, jak i stanowi pomoc w uzyskiwaniu subwencji, grantów czy nawiązywaniu kontaktów naukowych.

W Polsce podstawowym aktem prawnym regulującym kwestię przyznawania ochrony patentowej jest Ustawa prawo własności przemysłowej z dnia 30 czerwca 2000 r. (Dz.U. z 2013 r. poz. 1410 z późn. zm.). Udzielenie patentu na wynalazek odbywa się w formie decyzji wydawanej przez prezesa Urzędu Patentowego RP. Do kompetencji Urzędu Patentowego RP należy przede wszystkim prowadzenie postępowań w zakresie udzielania ochrony prawnej na przedmioty własności intelektualnej, w tym patenty.

Długotrwała korzyść

Zgodnie z ustawą, zgłaszający przez uzyskanie patentu nabywa prawo wyłącznego korzystania z wynalazku przez okres 20 lat w sposób zarobkowy lub zawodowy na terenie całej Polski. Patent jest przyznawany na wynalazek, który nie został co prawda zdefiniowany w przepisach, niemniej jednak pod tym pojęciem należy rozumieć innowacyjne, nowatorskie rozwiązanie problemu, posiadające odpowiedni poziom wynalazczości i nadające się do przemysłowego zastosowania.

W wyniku objęcia danego wynalazku ochroną patentową dochodzi do przyznania monopolu dla podmiotu, na rzecz którego patent został wskazany, w zakresie każdego wykorzystywania wynalazku, czerpania z niego korzyści, dysponowania nim, wykorzystywania go do działalności zarobkowej etc. Z tego też względu korzystanie z wynalazku przez inne podmioty jest możliwe wyłącznie za zgodą podmiotu uprawnionego z patentu. Może on upoważnić inną osobę do korzystania z jego wynalazku w drodze umowy licencyjnej.

Ponadto prawo wyposaża podmiot uprawniony z patentu w instrumenty, za pomocą których może on zakazać osobom trzecim (nie mającym jego zgody) jakiegokolwiek korzystania z danego wynalazku w celach zarobkowych. Chodzi tu o wytwarzanie, używanie czy wprowadzanie do obrotu. Podstawowym zatem celem przyznania ochrony patentowej jest ochrona wynalazku przed jego wykorzystaniem przez inne podmioty, zabezpieczenie zysku wynalazcy, a także zabezpieczenie i ochrona jego praw związanych z danym wynalazkiem.

Zgodnie z obowiązującymi przepisami, zgłoszenie wynalazku w celu uzyskania patentu, powinno obejmować wniosek zawierający osnowę żądania strony, opis wynalazku wskazujący na jego istotę, zastrzeżenia patentowe, skrót opisu oraz ewentualne rysunki. Istotne jest także to, że jeżeli zgłaszający np. instytut naukowy, nie jest twórcą wynalazku (jest nim dany pracownik naukowy), to we wniosku należy podać twórcę i podstawę prawa do uzyskania patentu. Może to być np. umowa zawarta z naukowcem, potwierdzająca prawa instytutu naukowego do wynalazku.

Po zweryfikowaniu wniosku pod kątem formalnym, dokonuje się ogłoszenia o zgłoszeniu wynalazku tak, aby osoby trzecie mogły zgłaszać ewentualne uwagi co do istnienia okoliczności uniemożliwiających udzielenie patentu. Ponadto Urząd Patentowy dokonuje merytorycznej weryfikacji zgłoszenia, tzw. zdolności patentowej, czy zgłoszony wynalazek spełnia wymogi ustawowe. W przypadku pozytywnej weryfikacji wniosku organ wydaje decyzję, na mocy której przyznaje prawo wyłącznie z patentu.

Można wnieść sprzeciw

Gdy decyzja o przyznaniu patentu stanie się ostateczna, w terminie 6 miesięcy od ogłoszenia o udzieleniu prawa z patentu każda osoba może wnieść sprzeciw. W wyniku jego złożenia dochodzi do wszczęcia postępowania kontradyktoryjnego, w którym biorą udział co najmniej dwie strony (podmiot uprawniony z patentu oraz podmiot kwestionujący to prawo). Spór co do konkretnego patentu jest rozstrzygany natomiast przez prezesa Urzędu Patentowego RP. przypadku Jeśli dochodzi do uwzględnienia sprzeciwu, zostaje wydana decyzja o uchyleniu prawa ochronnego. Ponadto postępowanie sporne może zostać zainicjowane także wtedy, gdy podmiot trzeci wniesie o unieważnienie prawa ochronnego z patentu.

Należy także pamiętać, że ochrona patentowa jest udzielana wyłącznie na terenie tego kraju, w którym podmiot dokonał jego zgłoszenia. Oznacza to, że użycie cudzego wynalazku w innym kraju co do zasady nie będzie objęte zakazem. Z tego też względu, jeżeli wynalazca lub instytut chce zapewnić sobie wyłączność na korzystanie z praw i wykorzystywanie danego wynalazku w innych krajach – a co we współczesnych realiach jest często konieczne – musi dokonać zgłoszenia patentowego w poszczególnych krajach, w których szuka ochrony.

Patent europejski

W celu ułatwienia tej procedury ustanowiono instytucję tzw. patentu europejskiego, która została uregulowana w konwencji o udzielaniu patentów europejskich z dnia 5 października 1973 r. (Dz.U. 2004 Nr 79, poz. 737), a której stroną jest Polska. Patent europejski jest udzielany przez Europejski Urząd Patentowy na poszczególne kraje (będące stroną ww. Konwencji), które wybrał zgłaszający. Natomiast w każdym państwie, w którym dokonano zgłoszenia patentu europejskiego, ochrona jest udzielana w takim samym zakresie, jak przewidują to krajowe przepisy tego państwa.

Dokonanie zgłoszenia europejskiego patentu jest zatem znacznie korzystniejsze dla podmiotów składających zgłoszenie patentowe, ponieważ prowadzone jest jedno postępowanie, w wyniku którego w tym samym czasie udzielana jest ochrona we wszystkich wybranych przez zgłaszającego krajach. Taka sytuacja znacznie ułatwia i przyspiesza proces uzyskiwania ochrony wynalazku. Gdyby zgłaszający jednak nie korzystał z możliwości, jaką daje patent europejski i chciał uzyskać ochronę patentową w poszczególnych krajach Europy, musiałby wszczynać osobne postępowanie patentowe w każdym z krajów, co zwielokrotniałoby koszty z tym związane.

Postępowanie w sprawie przyznania patentu europejskiego może być wszczęte albo bezpośrednio przed Europejskim Urzędem Patentowym, bądź też za pośrednictwem krajowego organu patentowego – w przypadku Polski prezesa Urzędu Patentowego RP.

Wniosek do Europejskiego Urzędu Patentowego składa się na urzędowych formularzach wskazanych przez Europejską Organizację Patentową, a zgłoszenie musi być dokonane w jednym z oficjalnych języków ustalonych w Konwencji, tj. angielskim, francuskim albo niemieckim. Ponadto, zgodnie z ustawą o dokonywaniu europejskich zgłoszeń patentowych oraz skutkach patentu europejskiego w Rzeczypospolitej Polskiej z 14 marca 2003 r. (tj. Dz.U. z 2016 r. poz. 2 z późn. zm.) wniosek może być złożony w Urzędzie Patentowym RP. W takim przypadku, do wniosku należy dołączyć tłumaczenie wniosku na język polski bądź powinno być sporządzone również w języku polskim.

Trzeba sprawdzić innowacyjność

W postępowaniu przed Europejskim Urzędem Patentowym, podobnie jak ma to miejsce przed krajowym urzędem, procedura przyznania patentu poprzedzona jest badaniem wynalazku pod kątem jego innowacyjności i nowości. Z tego też względu wniosek o udzielenie patentu europejskiego powinien określać żądanie udzielenie patentu ze wskazaniem krajów, w których ochroną ma być objęty wynalazek, jego opis, zastrzeżenia, opis i rysunki.

Zwrócić należy uwagę, że postępowanie w przedmiocie udzielenia ochrony patentowej charakteryzuje duży stopień sformalizowania, z tego też względu dla dużej części instytucji naukowych, w szczególności gdy zajmują się one wyłącznie realizowaniem badań naukowych, system ochrony patentowej jest zagadnieniem obcym. W związku z tym, jak również wobec wysokiego poziomu skomplikowania samego postępowania, znaczną część formalności, w tym również przed Urzędem Patentowym RP, mogą zrealizować rzecznicy patentowi, którzy posiadają odpowiednie środki, wiedzę i doświadczenie, aby skutecznie doprowadzić do ochrony konkretnego wynalazku.

Autor: Miłosz Mazewski, radca prawny w departamencie ochrony własności intelektualnej i danych osobowych krakowskiego oddziału Kancelarii Chałas i Wspólnicy

 

Tagi: Miłosz Mazewski, patenty, wynalazczość