Staw kolanowy: anatomia, funkcje i najczęstsze problemy
Opublikowano: 19 listopada 2023

Staw kolanowy jest największym stawem znajdującym się w ciele człowieka, jednocześnie najbardziej podatnym na uszkodzenia. Jego anatomia jest dość skomplikowana, ale dzięki temu każdego dnia nasze kolana są w stanie dźwigać cały ciężar ciała. Prawidłowe funkcjonowanie stawów kolanowych jest przecież niezbędne do wykonywania podstawowych czynności, z chodzeniem na czele1. Jak zbudowany jest staw kolanowy i jakie funkcje pełni? Na jakie urazy jest narażony? Odpowiedzi poniżej.

Anatomia stawu kolanowego – jak wygląda budowa kolana?

Nie będziemy tutaj omawiać, jak wygląda szczegółowa budowa kolana, jedynie pokrótce opowiemy, z jakich elementów składa się ten staw, aby każdy miał o nim chociaż podstawową wiedzę. Zacznijmy od tego, że w stawie kolanowym spotykają się trzy kości: kość udowa, kość piszczelowa oraz rzepka, które w połączeniu z więzadłami i łąkotkami są najważniejszymi elementami zapewniającymi mu prawidłowe funkcjonowanie. Fragmenty powierzchni kości pokryte są chrząstką szklistą, a łąkotki zbudowane są z chrząstki stawowej włóknistej¹.

Więzadła stabilizują staw kolanowy. Na aparat więzadłowy składają się takie więzadła jak: więzadła poboczne strzałkowe i piszczelowe, więzadła podkolanowe skośne i łukowate, więzadła krzyżowe tylne, więzadło krzyżowe przednie, więzadło rzepki, więzadło poprzeczne kolana, więzadła łąkotkowo-udowe tylne i przednie oraz troczki rzepki. Jeśli chodzi o łąkotki, to wyróżnia się łąkotkę boczną i łąkotkę przyśrodkową. Ich zadaniem jest dopasować do siebie powierzchnie stawowe i zapewnić ich efektywną pracę^2,3.

Istotnym elementem w kolanie jest też torebka stawowa, która łączy powierzchnie stawowe i stanowi swoistą osłonę dla stawu kolanowego. Pomiędzy stykającymi się ze sobą powierzchniami stawowymi znajduje się jama stawowa wypełniona mazią stawową^2,3.

Jakie są możliwe ruchy w stawie kolanowym?

Ruchy w stawie kolanowym mają miejsce dookoła dwóch osi. Kolano umożliwia ruchy takie jak: zgięcia i prostowania stawu, samego prostowania, a także ruchy obrotowe. Ruchy rotacyjne możliwe są w zgięciu (ale nie maksymalnym). Funkcjonalnie jest to jednak staw zawiasowy^2,3.

Urazy stawu kolanowego – jakie są?

Ze względu na skomplikowaną anatomię kolano narażone jest na różne uszkodzenia. Do najczęstszych należą¹:

urazy więzadeł (mogą powodować ostrą lub przewlekłą niestabilność stawu kolanowego),
uszkodzenia łąkotek (zwykle łąkotki przyśrodkowej),
skręcenie stawu kolanowego,
zwichnięcie stawu kolanowego,
zwichnięcie rzepki.

Pamiętajmy, że ból stawu kolanowego bywa następstwem urazu lub kontuzji, ale nie tylko. Problemy z kolanem mogą być konsekwencją powstania zmian zwyrodnieniowych w tym obszarze. O rozwoju choroby zwyrodnieniowej stawu kolanowego świadczyć mogą objawy takie jak poranna sztywność, ograniczenie ruchomości, osłabienie mięśni, zniekształcenie i poszerzenie obrysów, trzeszczenie w stawie oraz ból⁴.

Jak zapobiegać problemom z kolanami?

Aby jak najdłużej móc cieszyć się zdrowymi i sprawnymi kolanami, trzeba o nie dbać każdego dnia. Osoby uprawiające aktywność fizyczną, przed każdym treningiem powinny pamiętać o przeprowadzeniu rozgrzewki, natomiast po treningu – rozciągania. Ponadto powinno się unikać sezonowego uprawiania trudnych, intensywnych dyscyplin sportowych, które mogą wykraczać poza nasze możliwości i narażać kolana na uszkodzenia¹.

Dodatkowo warto modyfikować czynniki sprzyjające chorobom kolan, zwłaszcza zwyrodnieniu. Jednym z nich jest otyłość, dlatego należy dążyć do normalizacji wagi ciała. Na problemy z kolanami wpływ może mieć też częste klęczenie lub zginanie kolan, długotrwałe stanie lub dźwiganie ciężkich przedmiotów. W miarę możliwości powinno się ograniczyć wykonywanie wymienionych czynności⁴.

Na zlecenie marki 4Flex

Bibliografia:

Libura M., Urazy stawu kolanowego, uraz w obrębie kolana, Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2023 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/pacjent/ortopedia/choroby-urazy/130008,urazy-stawu-kolanowego-uraz-w-obrebie-kolana (dostęp: 2023.03.30.)).
Bochenek A., Ciechanowski S., Krzystałowicz F. i in., Anatomia człowieka, T.1, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 2015.
Aleksandrowicz R., Ciszek B., Krasucki K., Anatomia człowieka. Repetytorium, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2014.
Guła Z., Korkosz M., Choroba zwyrodnieniowa stawów, Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2017 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/pacjent/reumatologia/choroby/65000,choroba-zwyrodnieniowa-stawow (dostęp: 2023.03.30.)).

materiał zawiera link sponsorowany